Hơn 1.450 khu công nghiệp, làng nghề, chỉ có 14 trạm xử lý nước thải
Thành phố hiện có tám khu công nghiệp, hơn 100 cụm công nghiệp, 1.350 làng nghề và làng có nghề, mỗi ngày thải khoảng hơn 230 nghìn m3 nước thải. Điều đáng nói là chỉ một lượng rất nhỏ nước thải nói trên được xử lý trước khi xả ra môi trường. Nguyên nhân là chỉ có bảy khu công nghiệp và bảy cụm công nghiệp có trạm xử lý nước thải tập trung đang hoạt động. Một số ít làng nghề mới đang trong giai đoạn triển khai thí điểm mô hình xử lý nước thải riêng. Ngay cả những khu, cụm công nghiệp đã có trạm xử lý nước thải tập trung thì quy mô, công suất lại quá nhỏ so với lượng nước thải ra; cơ chế vận hành còn nhiều bất cập, dẫn đến hiệu quả hoạt động yếu.
Tại Khu công nghiệp Thạch Thất - Quốc Oai, trạm xử lý nước thải đang hoạt động có công suất 1.500 m3/ngày đêm. Trong khi đó, tổng lượng nước thải của cả khu công nghiệp là 10.000 m3/ngày đêm. Khu công nghiệp Quang Minh (huyện Mê Linh) chỉ có một trạm xử lý nước thải công suất ba nghìn m3/ngày đêm. Nhưng trạm này cũng chưa hoạt động hết công suất, bởi nhiều doanh nghiệp không thực hiện đấu nối đường ống thoát nước của nhà máy vào hệ thống xử lý nước thải này. Ở Khu công nghiệp Nội Bài (huyện Sóc Sơn), mới chỉ thực hiện thu gom, xử lý tập trung nước thải sinh hoạt; còn nước thải sản xuất chứa nhiều dầu mỡ, kim loại nặng vẫn do cơ sở sản xuất, nhà máy tự xử lý. Trên thực tế còn nhiều nhà máy, cơ sở xả trộm nước thải chưa xử lý hoặc xử lý chưa đạt tiêu chuẩn ra môi trường. Mô hình thí điểm xử lý nước thải cho làng nghề chế biến tinh bột sắn Tân Hòa (huyện Quốc Oai) chỉ có công suất 200 đến 300 m3/ngày đêm. Điều đó cho thấy, phần lớn nước thải mang theo đủ các loại hóa chất và hợp chất nguy hại đang ngày đêm xả thẳng ra các con sông, ao, hồ trên địa bàn thành phố, đe dọa môi trường sống, sức khỏe cộng đồng.
Tại các làng nghề trên địa bàn huyện Hoài Đức, nhất là các làng chế biến tinh bột, sản xuất miến dong Cát Quế, Dương Liễu và Minh Khai, tình trạng ô nhiễm đã ở mức báo động. Chúng tôi có mặt tại Dương Liễu vào ngày cuối tháng 6. Mặc dù thời điểm này chưa vào vụ sản xuất chính, nhưng khi bước chân vào cổng làng, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc. Hai bên đường vào các ngõ, xóm, nhiều bao tải chứa bã thải chất đống, ruồi nhặng bám đen. Nước thải ở cống rãnh đặc quánh, dềnh lên lối đi. Nguồn thoát là sông Đáy, nhưng dường như dòng sông này không còn có thể tiếp nhận thêm được nữa, vì đã bị bồi lắng nghiêm trọng và tắc nghoen dòng chảy. Anh Nguyễn Văn Phương, một người dân sống tại thôn Quyết Tiến, xã Vân Côn (huyện Hoài Đức) cho biết: "Những hộ dân sống ở gần sông luôn phải đóng kín cửa nhà để ngăn mùi hôi thối. Người già, trẻ nhỏ thường xuyên mắc các bệnh về đường hô hấp...".
Khu công nghiệp Sài Đồng B đến nay vẫn chưa xây dựng xong hệ thống thu gom xử lý nước thải. Toàn bộ nước thải của khu này xả trực tiếp ra sông Cầu Bây, khiến con sông bị ô nhiễm nặng, ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất của người dân khu vực hạ lưu. Người dân ở xã Đa Tốn (huyện Gia Lâm) cho biết, con sông này có nhiệm vụ tưới, tiêu cho hàng nghìn ha đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện, thế nhưng hiện nay vì nước sông ô nhiễm nên xã Đa Tốn không đủ điều kiện là vùng sản xuất rau an toàn. Nhiều loại cây trồng có giá trị kinh tế cao như ổi Đông Dư, chuối tiêu hồng cũng giảm năng suất, do sử dụng nước tưới ô nhiễm... Với thực trạng khối lượng lớn nước thải nguy hại đổ trực tiếp ra môi trường như nêu trên, có biết bao khu dân cư trên địa bàn thành phố đang mang những nỗi niềm lo lắng về sức khỏe, bức xúc về mưu sinh? Thực trạng đang đòi hỏi thành phố cần có ngay những giải pháp cấp bách để khắc phục.
Đình chỉ hoạt động các cơ sở cố tình vi phạm
Để khắc phục tình trạng này, thành phố chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ thực hiện Đề án đầu tư xây dựng hệ thống xử lý nước thải tập trung tại các cụm công nghiệp trên địa bàn giai đoạn 2014-2015. Đề án này đặt mục tiêu đến năm 2015, các khu công nghiệp, khu chế xuất, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao trên địa bàn đều có hệ thống xử lý nước thải tập trung. Tiến hành bổ sung quy hoạch đất xây dựng các trạm xử lý nước thải tập trung tại các cụm công nghiệp đang được triển khai xây dựng. Với những khu, cụm công nghiệp do trước đây chưa có quy định bắt buộc đầu tư xây dựng hạng mục xử lý nước thải, nên không bố trí quỹ đất dẫn đến hiện nay rất khó khăn cho việc bố trí các hạng mục công trình này, thì yêu cầu các cơ sở sản xuất tự bổ sung xây dựng trạm xử lý cục bộ trước khi xả thải ra môi trường. Bên cạnh đó, thành phố cũng đẩy nhanh tiến độ quy hoạch và đầu tư hạ tầng các cụm công nghiệp làng nghề, cụm nghề sản xuất tập trung, nhằm di dời các cơ sở sản xuất nghề gây ô nhiễm ra khỏi khu vực dân cư. Tại huyện Hoài Đức, sẽ xây dựng trạm xử lý nước thải tại xã Vân Canh (công suất xử lý bốn nghìn m3/ngày đêm) và trạm xử lý nước thải tại xã Sơn Đồng (công suất xử lý tám nghìn m3/ngày đêm); xây dựng trạm xử lý nước thải cụm làng nghề tại xã Dương Liễu (công suất xử lý 13.000 m3/ngày đêm)...
Để xử lý các đơn vị cố tình vi phạm trong xả thải, gây ô nhiễm môi trường, Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Thế Thảo chỉ đạo, các cơ quan chức năng phải tăng cường hơn nữa công tác thanh tra, kiểm tra công tác bảo vệ môi trường tại các khu, cụm công nghiệp. Xử lý nghiêm các doanh nghiệp vi phạm quy định về môi trường, các cơ sở sản xuất không khẩn trương thực hiện đấu nối đường ống nước thải vào hệ thống xử lý nước thải tập trung. Kiên quyết đình chỉ hoạt động các cơ sở cố tình tái phạm. Bên cạnh đó, thành phố sẽ rà soát các chính sách hỗ trợ và đề án đầu tư xây dựng trạm xử lý nước thải tập trung tại các khu, cụm công nghiệp, bảo đảm việc ban hành đúng quy định và khả thi trong tổ chức thực hiện, kịp thời tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn phát sinh. Đẩy mạnh việc phân cấp trách nhiệm và cụ thể hóa nhiệm vụ đến từng đơn vị chức năng nhằm kiện toàn hệ thống bộ máy quản lý nhà nước về môi trường...
Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Phạm Văn Khánh cho biết thêm: Một vấn đề rất khó khăn trong công tác xử lý nước thải hiện nay là các khu, cụm công nghiệp đều hoạt động đa ngành nghề, cho nên nước thải là chất hỗn hợp phức tạp, rất khó có một công nghệ xử lý chung. Hiện nay, phần lớn các nơi vẫn sử dụng công nghệ vi sinh, chủ yếu chỉ hiệu quả với nước thải sinh hoạt, chưa thể xử lý tốt nước thải có tính chất hóa học, chứa nhiều dầu mỡ, kim loại nặng... Vì vậy, ngoài việc phải xây dựng cho đủ nhà máy, trạm xử lý nước thải tập trung tại các khu, cụm công nghiệp, thành phố còn phải tiếp tục nghiên cứu các phương thức, công nghệ xử lý cho phù hợp. Hiện nay, bên cạnh công nghệ vi sinh truyền thống, ở Khu công nghiệp Thạch Thất - Quốc Oai có trạm xử lý nước thải áp dụng công nghệ na-nô với những ưu thế nổi trội cả về chất lượng nước qua xử lý và giá thành dịch vụ. Đây là mô hình cần được nghiên cứu mở rộng. Về lâu dài, thành phố cũng cần nghiên cứu, quy hoạch các khu, cụm công nghiệp, làng nghề theo hướng chuyên môn hóa ngành nghề để có những giải pháp xử lý môi trường hiệu quả hơn.

HẠNH NGUYÊN - ĐẮC SƠN